Günlük hayatın karmaşasından kaçmak, streslerinden arınmak ve kafaları biraz olsun rahatlatmak için hepimizin bambaşka alışkanlıkları vardır. Kimimiz kitap okuyarak, kimimiz yürüyüş yaparak, kimiz ise arkadaşlarımızla bir araya gelerek iyi hissederiz. Bir de oyun oynayarak kendini dış dünyadan soyutlayanlar var. Okumak, spor ya da sosyalleşmek hepsi bize güzel hisler veren alışkanlıklar, ancak oyun oynamayı tüm bunların arasında farklı bir yere koymak istiyorum. Bu yazımda oyun oynamanın mutlulukla ilişkisini sorguluyorum.
Review of General Psychology‘de yayınlanan 2005 tarihli bir makale duygularımızı yönetebileceğimizi iddia eden bir teori ortaya atıyor. Buna göre, mutluluğunuzun %50’sini genleriniz ve %10’unu yaşam koşullarınız belirlerken, %40’ını günlük aktiviteleriniz belirliyor. Diğer bir deyişle mutlu olmak sizin elinizde aslında.
Mutluluğun yolu insanlarla iyi ilişkiler kurmaktan geçiyor
Bununla birlikte birçok araştırma, mutluluğu etkileyen en büyük faktörün sosyal etkileşimler olduğunu ortaya koyuyor. Çevre ile iyi ilişkiler geliştirmenin stres hormonlarını azalttığına ve daha az kronik iltihaplanmaya yol açtığına dair bilimsel kanıtlar var. Sosyal etkileşim denilince ise oyun oynamak akla ilk gelen aktivitelerden biri oluyor. Tabii oyun her yaş grubu için farklı bir anlamı ve etkisi olan bir kavram. Herkes için gerekli ve değerli olsa da çocuklar için yeri ve önemi kuşkusuz bambaşka.
Oyun oynamak aile mutluluklarının temeli
Oyunlar, özellikle çocukların hem sosyal hem de zihinsel açıdan gelişimine çok önemli katkı sağlar. Grup çerçevesinde oynayan oyunlar çocuklara liderlik, iş birliği yapma, problem çözebilme, öz güvenli olma gibi nitelikler kazanırlar. Freud ve Walder gibi psikoanalitik kuramcılar oyunu çocuğun endişesini hafifletici bir yol olarak nitelendirmişlerdir. Çünkü çocuklar oyunlar sayesinde normal zamanlarda ifade edemediği duygularını dışa vurabilirler. LEGO Group tarafından yayınlanan LEGO Group ‘İyi Oyna Araştırması’nın 2022 verilerine göre, çocukların %97’si oyun oynamanın kendilerini mutlu ettiğini ve ebeveynlerin %92’si de oyun oynamanın aile mutluluklarının temeli olduğunu söylüyor. Sözün özü oyun oynamak toplumda mutlu bireylerin yetişmesine çok önemli katkılar sağlıyor.
Bugün oyun denilince aklımıza ilk olarak video oyunları gelse de örneğin yetişkinler için sunulan Lego setleri aynen çocuklarda olduğu gibi yetişkinlerin de günlük yaşam telaşlarından uzaklaşmalarına, rahatlamalarına ve yaratıcı olmalarına yardımcı oluyor. LEGO Group ‘İyi Oyna Araştırması’nın 2022 verileri de bunu destekliyor. Öyle ki araştırmaya katılan her 10 kişiden 9’u (%87) oyun oynamanın onları rahatlattığını ve yine her 10 kişiden 9’u da oyun oynamanın onları işten uzaklaştırarak gevşemelerine yardımcı olduğunu söylüyor.
Kazanma hırsı ve rekabet arzusu dopamini tetikliyor
Tabii oyun oynamanın getirdiği mutluluğun ardında sadece birlikte bir şeyler yapma ya da yaratıcı olabilme gibi motivasyonlar yok. Örneğin insanoğlu için biraz daha güçlü dürtüler olan rekabet ve kazanma arzusu var. Araştırmalar, bir oyunu kazanmakla uyandırılan olumlu duyguların, beynin zevk tepki sistemini kontrol eden nörotransmitter dopamini tetiklediğini gösteriyor. Dopamin, kişiyi mutlu eden şeyi yapmaya devam etmesi gerektiğine ikna eder. Bu potansiyel olarak bağımlılığa veya diğer sağlıksız davranışlara yol açabilir.
Örneğin kumar oynamak hem kazanma hem de kaybetme senaryoları sırasında sisteme dopamin salan başka bir aktivitedir. Bu nedenle, kumar oynayan bazı kişiler genellikle devam etme dürtüsü geliştirir ve tüm olumsuz yan etkilerini bilmelerine rağmen oyunu bırakamazlar. Futbol, basketbol gibi fiziksel aktivite temelli oyunlar ise endorfin adı verilen kimyasalların kan dolaşımına salınmasına yardımcı olur. Endorfinler, ağrı mesajlarının sinir uçlarından gönderilmesini engeller, ancak aynı zamanda, ruh halini iyileştiren ve söz konusu aktiviteyi uzun süre yaptıktan sonra genel bir mutluluk hissi yaratan serotonin salarak olumlu mesajları uyarır.
Yeni nesil için oyun eşittir internet demek
Tüm bunların yanında günümüzde modern şehir yaşamında büyüyen çocuklar için oyun eşittir internet demek. Tüm dünyayı esir alan online oyunların hayatımıza kattıklarının olumlu ve olumsuz tarafları bilim insanlarından teknoloji uzmanlarına farklı çevrelerce uzun yıllardır tartışılıyor. 2020 yılında Oxford Üniversitesi tarafından yürütülen bir araştırma, video oyunları oynamanın ruh sağlığınızı iyileştirebileceğini ve sizi daha mutlu edebileceğini ortaya koyuyor. Araştırmaya göre video oyunları oynamak, oyuncuları beyinlerinin birden fazla farklı alanını derinden uyarmaya zorluyor, bu da çok sayıda çeşitli faydalı görevin ve düşünme boyutunun gelişmesine yol açıyor. Ayrıca günlük hayatın stresleriyle başa çıkmayı ve bu streslere karşı farklı bakış açıları kazanmayı sağlıyor.
Çevrimiçi çok oyunculu deneyimlerin yükselişi ile online oyunlar, oyuncuların sorunları çözmek için birlikte çalıştığı yeni bir sosyalleşme biçimine evrildi. Bu durum, insanların yalnızlık duygularının üstesinden gelmelerine ve dayanışma ruhu içinde bir topluluğun parçası hissetmelerine yardımcı olabilir.
Oyunun neşesi hayatınızdan eksik olmasın
Oyun içi zorlukların üstesinden gelmenin yollarını öğrenmek, oyuncuları gerçek hayattaki engeller ve zorluklarla başa çıkmak için daha donanımlı hale getirebilir. Diğer yandan çevrimiçi akış platformları, yayıncılar ve oyuncular için destekleyici, birbirine sıkı sıkıya bağlı bir ortamda gerçekte kim olduklarını paylaşmaları için güvenli bir alan olabilir.
Ünlü düşünür Jean Paul Sartre “oyun insanın ilk sanatıdır” diyor. Ferdinand Stangel ise “zavallı insan; oyun neşesinden yoksun olanıdır” de. Tabii ki bağımlılık seviyesinde oyun oynamak, zihinsel ve fiziksel sağlığınıza zarar verebilir, tıpkı çok fazla koşmanın eklem sorunlarına ve darbe yaralanmalarına neden olabileceği gibi. Dijital ya da fiziksel fark etmez, oyun kararında bir şekilde hayatınızda olduğunda, emin olun mutlu olmak için daha fazla nedeniniz olduğunu hissedeceksiniz. Ve cevabım evet, oyun oynamanın mutlulukla çok ilgisi var.
Linkedln
